На 6‑ти октом­в­ри Клу­бът на дей­ци­те на кул­ту­ра­та “Нов Живец” — Ати­на, пред­ста­ви нова­та сти­хос­бир­ка на Мари­а­на Куз­ма­но­ва, озаг­ла­ве­на “Меж­ду вре­ме­то и поле­та” — 65 откро­ве­ния за любов­та и само­та­та, за кръ­гов­ра­та на живо­та и смърт­та, за про­лет­та и пъту­ва­не­то и към зима­та. Откро­ве­ния, кои­то като къс­че­та само­род­но зла­то, Мари­а­на изтръг­ва­ше от дъл­бо­чи­на­та на душа­та си, и вяр­на на при­ро­да­та си, нетър­пе­ли­во раз­да­ва­ше на света!

Рада Кап­ра­ло­ва — дру­гар по перо и дух, издиг­на в шепи­те си този зла­то­но­сен пясък и отся от него най-чис­ти­те иск­ри, кои­то блес­тя­ха в сти­хо­ве­те на Мари­а­на. Успя да над­ник­не през про­лу­ка­та на рими­те в душа­та й, и раз­ко­ди­ра най-сък­ро­ве­ни­те и послания.

Но кой може да раз­ка­же това по-доб­ре от нея сама­та, от думи­те й, в кои­то личи бли­зост­та на при­ятел и дели­кат­на­та чув­с­т­ви­тел­ност на творец?

 

Мариана Кузманова и нейните звездни поетични послания

 

Все­ки, кой­то позна­ва­ше Мари­а­на Куз­ма­но­ва, знае, че най-отли­чи­тел­но в ней­ния вън­шен вид бяха очи­те й. Те гре­е­ха, те блес­тя­ха, те обли­ва­ха събе­сед­ни­ка с някак­ва топ­ла, лас­ка­ва енер­гия, от коя­то човек се чув­с­т­ва­ше при­ет, при­ютен, оби­чан. Това помня от наши­те сре­щи в Ати­на и Пирея, от раз­ход­ки­те ни из Тисио и Пла­ка, от недел­ни­те ни екс­кур­зии извън гръц­ка­та сто­ли­ца. Това пора­зя­ва и в мно­гоб­рой­ни­те фотог­ра­фии и виде­о­ма­те­ри­а­ли от сбир­ки­те и тър­жес­т­ва­та на Клу­ба на дей­ци­те на кул­ту­ра­та „Нов Живец“ в Ати­на, на кой­то тя беше осно­ва­тел, вдъх­но­ви­тел и дви­же­ща сила. Случ­ва­ше се да ми се оба­ди по теле­фо­на сут­рин рано на път към рабо­та­та си на лети­ще­то, за да ми каже „Напи­сах стих­че!“, а аз пак си пред­ста­вях очи­те й, иск­ря­щи в топ­ли­те баг­ри на плод­на угар с ост­ров­че­та от про­рас­ла тре­ви­ца, сякаш поси­па­ни със звез­ден прашец.

Чела съм мно­гок­рат­но твор­би­те в книж­ка­та с лири­ка „Меж­ду вре­ме­то и поле­та“, пре­ди тя да ста­не биб­ли­ог­раф­с­ки факт в ката­ло­га на Изда­тел­с­ка къща „Мно­го­то­чие – М“. Сви­де­тел съм на тях­но­то екс­пре­сив­но раж­да­не, изглаж­да­не­то им като реч­ни камъ­че­та в бър­зея на сло­во­то и бав­но­то узря­ва­не на меч­та­та за изда­ва­не­то им в поети­чен сбор­ник. Дори и сега, кога­то ги чета за поре­ден път в тази посмър­т­но изда­де­на книж­ка, не мога да не се уди­вя на сход­с­тво­то им с мете­о­ри­тен дъжд. Дошъл отви­со­ко, той осве­тя­ва хори­зон­ти­те на душа­та на чита­те­ля с цена­та на соб­с­тве­но­то си същес­т­ву­ва­не, изга­ряй­ки. Може би нес­лу­чай­но илюс­т­ра­ци­и­те на талан­т­ли­ва­та худож­нич­ка от наша­та твор­чес­ка­та общ­ност в Ати­на Мари­е­та Тодо­ро­ва ми напом­нят мал­ки огньо­ве, въз­пла­ме­не­ни от вих­руш­ка­та на думите.

Поетич­ни­те откро­ве­ния на автор­ка­та са призва­ни да ни помог­нат да изос­т­рим сво­я­та чув­с­т­ви­тел­ност, да ни изви­сят над про­за­та на бити­е­то, за да доло­вим все­лен­с­кия шепот. Мари­а­на бе вес­ти­тел­ка на свет­ли­те посла­ния на звез­ди­те, защо­то бе тях­на избра­ни­ца, защо­то бе една от тях.

„Може би съм от лудост направена,

щом във праз­но­то виж­дам цветя,

щом вяр­вам в добро­то и хората,

щом дъга­та ми каз­ва: “Ела!“

 

Тя изслед­ва­ше, тър­се­ше исти­на­та за живо­та и Все­ле­на­та. Бе нада­ре­на с фина сетив­ност, уме­ние да виж­да отвъд зри­мо­то. Пота­пяй­ки се в ежед­не­ви­е­то на гру­ба­та мате­рия, поете­са­та не забра­вя­ше сво­я­та свет­лин­на същ­ност. Така жълъ­дът, семе­то на дъба, чер­пи сили в мра­ка на зем­ни­те дъл­би­ни чрез здра­ви, дъл­бо­ки коре­ни, за да сбъд­не под лъчи­те на слън­це­то коро­на­та на дъба в цяла­та й широ­та и могъщество.

„В гра­ди­на­та на любовта

отдав­на поса­де­на съм…

Ева, пър­во­род­на­та жена…

Прегръ­щам  Слънцето

и тър­ся себе си…

Нез­най­но докога!

Със звез­ди­те само­ди­ва съм, танцувам,

с пти­чия вятър летя…

…

Пия амб­ро­зия… От света…

И пак се връ­щам в гра­ди­на­та… До теб,

даря­вай­ки ти любовта…“

 

Автор­ка­та бе с душа на худож­ник, оби­ча­ше пъл­ноц­ве­ти­е­то, зато­ва дъга­та неиз­мен­но при­със­т­ва в сти­хо­ве­те й не само като част от пей­за­жа, но и като нещо, сът­во­ре­но от сама­та лири­чес­ка героиня.

„Жри­ца съм – фее­рич­на дъга

изпле­тох за два­ма… Виж навън,

нек­та­рен пра­шец заваля!

Злат­ни съл­зи в око­то на урагана…“

 

Дъга­та е тази, коя­то обаг­ря сло­ва­та, дъга­та е живо същес­т­во, кое­то може да бъде наранено.

„Някой отро­ви дъгата!

Цве­то­ве­те се олющиха

и сло­ва­та ста­на­ха емб­ри­он­но безцветни.“

 

Тази мал­ка книж­ка е огле­да­ло на неиз­б­род­ния вът­ре­шен свят на поете­са­та, наме­ри­ла осо­бе­но инте­рес­на фор­ма за авто­пор­т­рет на душа­та в сти­хот­во­ре­ни­е­то „Нари­су­вай ми“. Лири­чес­ка­та геро­и­ня е „тъга, бол­ка и само­та, запо­ки­те­ни из дъл­бо­ки­те про­пас­ти на живо­та“ и същев­ре­мен­но „веч­на­та вяра, раз­пле­ла коси, коя­то тър­си исти­на­та сред пус­тин­ни­те дру­ми, сред мор­с­ки сире­ни и слу­чай­но под­хвър­ле­ни думи“… Тя е и „меч­та­та, игри­во над­ни­ча­ща зад баг­ри­те на дъга­та“, и „любов­та – она­зи, дъл­бо­ка­та“, коя­то й е пристан и опора.

Вре­ме­то и веч­ност­та – тези две фило­соф­с­ки кате­го­рии-анти­по­ди имат същес­т­ве­но зна­че­ние в поези­я­та на Мари­а­на Куз­ма­но­ва. В сти­хот­во­ре­ни­е­то, кое­то спе­че­ли спе­ци­ал­на­та награ­да на жури­то в кон­кур­са на КДК „Нов Живец“ през 2015 г., автор­ка­та сякаш пита все­ки от нас „Кой си ти? Накъ­де да вър­виш?“ и раз­кри­ва своя изстра­дан отговор:

„Пти­ча песен прелита,

с нея тръг­ваш на път,

изгрев в шепа си скътал

за бере­кет и кураж…

 

И не гле­даш назад -

пъл­но с мас­ки на хора е,

късаш със зъби миражите,

доб­ри думи садиш за опора…

Тръг­ваш отно­во… Вре­ме е!

Живо­тът няма заден ход!

Вър­виш напред във безвремието…“

 

Вре­ме­то бе един от зем­ни­те мира­жи, кой­то Мари­а­на Куз­ма­но­ва бе вече скъ­са­ла със зъби. Ней­на­та звез­д­на при­ро­да неп­рес­тан­но я тег­ле­ше ней­де отвъд — там, къде­то поле­тът е въз­мо­жен и естес­т­вен. Как про­ро­чес­ки зву­чат сло­ва­та й в сти­хот­во­ре­ни­е­то „Меж­ду вре­ме­то и поле­та“! Пре­ве­де­но на гръц­ки език от Хрис­то Васи­лев, то спе­че­ли пър­во мяс­то за поезия в кон­кур­са на Съю­за на UNESCO за изкус­т­во, лите­ра­ту­ра и наука в Гър­ция през 2016 г.

„Бър­зат епо­хи­те, вър­тят стрелките

в обра­тен ред към небитието,

а аз балан­си­рам меж­ду вре­ме­то и полета,

чакай­ки кри­ле­те на безсмъртието!“

 

„Веч­ност“ е крат­ка твор­ба, шест сти­ха само, но отно­во сякаш каз­ва всичко.

 

„Дъхът ти ме докос­на и изго­ри сър­це­то ми…

Раз­то­пих се като мал­ка восъч­на кукла,

изгу­бе­на сред хаоса…

Небес­на куп­чи­на прах…

Веч­ност­та се пре­вър­на в реалност…

Сама сред звез­ди­те… Завинаги!!!“

 

И тя сбъд­на напи­са­но­то. Дума по дума сле­пи кри­ле от свет­ли поетич­ни прозре­ния и поле­тя! С кри­ле­те на безсмъртието!

 

Рада Кап­ра­ло­ва

---

 

This slideshow requires JavaScript.

---

Η ΜΑΡΙΑΝΑ ΚΟΥΖΜΑΝΟΒΑ ΚΑΙ ΤΑ ΛΑΜΠΕΡΑ ΠΟΙΗΤΙΚΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΤΗΣ

 

Όλοι εμείς που ξέραμε την Mαριάνα Kούζμανοβα από κοντά θυμόμαστε πως το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα της ήταν τα μάτια της. Τα μάτια της εκπέμπανε φως, ακτινοβολία, αγάπη, λούζανε τον συνομιλητή της με μια ζεστή θετική ενέργεια και τον έκαναν να νιώθει ότι τον αγαπάνε, ότι τον αποδέχονται και ότι τον φιλοξενούν.

 

Αυτό θυμάμαι από τις συναντήσεις μας στην Αθήνα και στον Πειραιά, από τις βόλτες μας στο Θησείο και την Πλάκα, από τις κυριακάτικες εκδρομές μας εκτός Αθηνών.

Τα μάτια της εντυπωσιάζουν και στις πολυάριθμες φωτογραφίες και βίντεο από τις συναντήσεις και τις εκδηλώσεις του Πολιτιστικού Συλλόγου NOV  ZHIVETS, του οποίου η Μαριάνα ήτανε ιδρυτής, εμπνευστής και κινητήρια δύναμη. Καμιά φορά με έπαιρνε τηλέφωνο πρωί — πρωί πηγαίνοντας στην δουλειά της στο αεροδρόμιο για να μου πει „έγραψα ποιηματάκι“, ενώ εγώ φανταζόμουν τα μάτια της να λάμπουν με ένα ζεστό γήινο χρώμα   αναμεμειγμένο με νησίδες  από φρέσκο πράσινο χορτάρι, σκεπασμένα με αστερόσκονη.

 

Έχω διαβάσει πολλές φορές τα ποιήματα από το βιβλίο της με τίτλο „Ανάμεσα στο χρόνο και την πτήση“, πριν αυτό γίνει εκδοτικό γεγονός στον κατάλογο του εκδοτικού οίκου „Μνογκοτότσιε“. Είμαι μάρτυρας της παρορμητικής τους γέννησης, της λείανσης τους σαν μικρά βότσαλα στο χείμαρρο του λόγου, και της αργής ωρίμανσης του ονείρου να εκδοθούν σε μια ποιητική συλλογή.

 

Ακόμη και τώρα, όταν τα διαβάζω για πολλοστή φορά στο βιβλίο που εκδόθηκε μετά τον θάνατο της, δεν μπορώ να κρύψω την συγκίνηση μου γιατί μου θυμίζουν βροχή από μετεωρίτες που έχουν έρθει από ψηλά, για να φωτίσουν τους ορίζοντες της ψυχής του αναγνώστη με αντάλλαγμα την αυτοκαταστροφή της. Δεν είναι τυχαίο ότι και οι εικονογραφίες της ταλαντούχας ζωγράφου — μέλος της κοινότητας μας  Μαριέτας Τοντορόβα — μου θυμίζουν μικρές φωτιές πυροδοτημένες από τον ανεμοστρόβιλο των λέξεων.

 

Οι ποιητικές αποκαλύψεις της συγγραφέως έχουν ως σκοπό να οξύνουν την ευαισθησία μας, να μας ανυψώσουν πάνω από τα πεζά της ύπαρξης, για να αισθανθούμε τους ψιθύρους του σύμπαντος. Η Μαριάνα ήταν αγγελιοφόρος των φωτεινών μηνυμάτων των άστρων, γιατί ήταν η εκλεκτή τους, γιατί ήταν ένα από αυτά.

 

Ίσως είμαι από τρέλα πλασμένη,

αφού στο κενό βλέπω λουλούδια,

αφού πιστεύω στο καλό και στους ανθρώπους,

αφού μου λέει το ουράνιο τόξο: Έλα!

 

 

Η Μαριάνα εξερευνούσε την αλήθεια για τη ζωή και το σύμπαν. Είχε το σπάνιο χάρισμα να βλέπει πέρα από τα συνηθισμένα με μια λεπτεπίλεπτη αντίληψη. Βυθιζόμενη στην ωμή καθημερινότητα η συγγραφέας δεν ξεχνούσε την φωτεινή της ουσία. Έτσι το βελανίδι, ο σπόρος της βελανιδιάς, αντλεί δυνάμεις από το σκοτάδι της γης μέσω των βαθιών γερών ριζών, για να μεταμορφωθεί στην συνέχεια κάτω από τον ήλιο σε στέμμα του δένδρου σε όλο του το μεγαλείο.

 

Στον κήπο του έρωτα

προ πολλού μ’ έχουν φυτέψει…

Εύα, η πρωτότοκη γυναίκα…

Αγκαλιάζω τον Ήλιο

και αναζητώ των εαυτό μου…

Άγνωστο έως πότε!

Με τα άστρα Ανεράδα είμαι, χορεύω,

με τον αγέρα των πουλιών πετώ…

 

****

Πίνω αμβροσία… Από τον κόσμο…

Και ξανά στον κήπο επιστρέφω … Κοντά σου,

προσφέροντάς σου την αγάπη.

 

 

Η δημιουργός ήταν με ψυχή ζωγράφου, αγαπούσε την πολυχρωμία, για αυτό τον λόγο το ουράνιο τόξο  εμφανίζεται αναλλοίωτα  στους στίχους της, όχι μόνο ως μέρος της φύσης αλλά και ως κάτι που είναι δημιούργημα του λυρικού ήρωα.

 

Είμαι ιέρεια – πολύχρωμο τόξο

έπλεξα για δυο… Κοίταξε έξω,

νεκταρόσκονη πέφτει!

Χρυσά δάκρυα στο μάτι του κυκλώνα…

 

Το ουράνιο τόξο δίνει χρώμα στις λέξεις. Το ουράνιο τόξο είναι και ζωντανή ύπαρξη, η οποία μπορεί να πληγωθεί.

 

Κάποιος δηλητηρίασε το ουράνιο τόξο!

Τα χρώματα ξεφλούδισαν

και οι λέξεις έγιναν εμβρυακά άχρωμες.

 

Αυτό το μικρό βιβλίο είναι καθρέπτης του απέραντου εσωτερικού κόσμου της ποιήτριας η οποία αυτοπροσωπογραφείται με ιδιαίτερα εντυπωσιακό τρόπο στο ποίημα „Ζωγράφισε μου“. Η ηρωίδα είναι „λύπη, πόνος και μοναξιά, ριγμένα στη βαθιά άβυσσο της ζωής“ και ταυτόχρονα είναι „η αιώνια πίστη με ξέπλεκα μαλλιά, που ψάχνει την αλήθεια μέσα στους ερημικούς δρόμους, στις θαλάσσιες σειρήνες και στις τυχαία πεταμένες λέξεις“. Αυτή είναι „το όνειρο που προβάλλει παιγνιδιάρικα πίσω από τα χρώματα του ουράνιου τόξου“, όπως και „ο έρωτας — εκείνος ο μεγάλος“ ο οποίος είναι το καταφύγιο και το λιμάνι της.

Ο χρόνος και η αιωνιότητα, αυτές οι δύο φιλοσοφικές κατηγορίες-αντίποδα, παίζουν σημαντικό ρόλο στην ποίηση της Μαριάνας Κούζμανοβα. Στο ποίημα της, το οποίο κέρδισε το ειδικό βραβείο της Κριτικής Επιτροπής στο διαγωνισμό του Πολιτιστικού Συλλόγου NOV ZHIVETS με θέμα „Η Ζωή δεν γυρίζει προς τα πίσω“, το 2015, η συγγραφέας ρωτάει τον καθένα από εμάς „Ποιος είσαι εσύ, προς τα που βαδίζεις“και δίνει την δική της πονεμένη απάντηση:

Πέταξε το τραγούδι του πουλιού,

μαζί του ξεκινάς και εσύ,

στη χούφτα σου έκρυψες την ανατολή

για ευλογία και κουράγιο…

***

Και πίσω δεν κοιτάς —

είναι γεμάτο με μάσκες ανθρώπων,

κομματιάζεις με δόντια τις οπτασίες,

καλόλογα φυτεύεις για στήριγμα…

Ξεκινάς ξανά… Είναι ώρα!

Η Ζωή δεν γυρίζει προς τα πίσω!

Προχωράς μπροστά στην αχρονικότητα…

 

Ο χρόνος ήταν ένα από τα επίγεια όνειρα της που είχε κομματιάσει με τα δόντια της η Μαριάνα. Η αστρική φύση της την τραβούσε ασταμάτητα κάπου απέναντι — εκεί όπου το να πετάς είναι πιθανό και φυσικό. Πόσο προφητικά ηχούν τα λόγια της στο ποίημα „Ανάμεσα στον χρόνο και στην πτήση“ μεταφρασμένο στα ελληνικά από τον Χρήστο Πατσιά.

Βιάζονται οι εποχές, γυρίζουν τους δείκτες

σε αντίθετη φορά προς την ανυπαρξία,

κ’ εγώ ισορροπώ ανάμεσα στο χρόνο και την πτήση,

περιμένοντας τα φτερά της αθανασίας!

 

Το έργο αυτό κέρδισε την πρώτη θέση το 2016 στο διαγωνισμό του Ομίλου για την UNESCO Τεχνών, Λόγου και Επιστημών Ελλάδος.

 

Η „Αιωνιότητα“ είναι ένα άλλο σύντομο έργο της, μόνο έξι  στροφές, αλλά ξανά είναι σαν να μας λέει τα πάντα.

Η αναπνοή σου με άγγιξε και έκαψε την καρδιά μου… 

Έλειωσα σαν μια μικρή κέρινη κούκλα, 

χαμένη μέσα στο χάος… 

Ουράνιος σωρός σκόνης… 

Η αιωνιότητα έχει γίνει πραγματικότητα… 

Μόνη μου ανάμεσα στα αστέρια… 

Για πάντα!!!

 

Η Μαριάνα πραγματοποίησε αυτά που έγραφε.

Λέξη με λέξη συγκόλλησε φτερά από φωτεινές ποιητικές προφητείες και πέταξε! Με τα φτερά της αθανασίας!

 

Ράντα Καπράλοβα

---

This slideshow requires JavaScript.

---

Пред­ста­вя­не­то сът­во­ри Рада Кап­ра­ло­ва, на гръц­ки го пре­ве­де Татя­на Гри­ва, а сти­хо­ве­те Хрис­то Василев.