На 6‑ти октомври Клубът на дейците на културата “Нов Живец” – Атина, представи новата стихосбирка на Мариана Кузманова, озаглавена “Между времето и полета” – 65 откровения за любовта и самотата, за кръговрата на живота и смъртта, за пролетта и пътуването и към зимата. Откровения, които като късчета самородно злато, Мариана изтръгваше от дълбочината на душата си, и вярна на природата си, нетърпеливо раздаваше на света!
Рада Капралова – другар по перо и дух, издигна в шепите си този златоносен пясък и отся от него най-чистите искри, които блестяха в стиховете на Мариана. Успя да надникне през пролуката на римите в душата й, и разкодира най-съкровените и послания.
Но кой може да разкаже това по-добре от нея самата, от думите й, в които личи близостта на приятел и деликатната чувствителност на творец?
Мариана Кузманова и нейните звездни поетични послания
Всеки, който познаваше Мариана Кузманова, знае, че най-отличително в нейния външен вид бяха очите й. Те грееха, те блестяха, те обливаха събеседника с някаква топла, ласкава енергия, от която човек се чувстваше приет, приютен, обичан. Това помня от нашите срещи в Атина и Пирея, от разходките ни из Тисио и Плака, от неделните ни екскурзии извън гръцката столица. Това поразява и в многобройните фотографии и видеоматериали от сбирките и тържествата на Клуба на дейците на културата „Нов Живец“ в Атина, на който тя беше основател, вдъхновител и движеща сила. Случваше се да ми се обади по телефона сутрин рано на път към работата си на летището, за да ми каже „Написах стихче!“, а аз пак си представях очите й, искрящи в топлите багри на плодна угар с островчета от прорасла тревица, сякаш посипани със звезден прашец.
Чела съм многократно творбите в книжката с лирика „Между времето и полета“, преди тя да стане библиографски факт в каталога на Издателска къща „Многоточие – М“. Свидетел съм на тяхното експресивно раждане, изглаждането им като речни камъчета в бързея на словото и бавното узряване на мечтата за издаването им в поетичен сборник. Дори и сега, когато ги чета за пореден път в тази посмъртно издадена книжка, не мога да не се удивя на сходството им с метеоритен дъжд. Дошъл отвисоко, той осветява хоризонтите на душата на читателя с цената на собственото си съществуване, изгаряйки. Може би неслучайно илюстрациите на талантливата художничка от нашата творческата общност в Атина Мариета Тодорова ми напомнят малки огньове, възпламенени от вихрушката на думите.
Поетичните откровения на авторката са призвани да ни помогнат да изострим своята чувствителност, да ни извисят над прозата на битието, за да доловим вселенския шепот. Мариана бе вестителка на светлите послания на звездите, защото бе тяхна избраница, защото бе една от тях.
„Може би съм от лудост направена,
щом във празното виждам цветя,
щом вярвам в доброто и хората,
щом дъгата ми казва: “Ела!“
Тя изследваше, търсеше истината за живота и Вселената. Бе надарена с фина сетивност, умение да вижда отвъд зримото. Потапяйки се в ежедневието на грубата материя, поетесата не забравяше своята светлинна същност. Така жълъдът, семето на дъба, черпи сили в мрака на земните дълбини чрез здрави, дълбоки корени, за да сбъдне под лъчите на слънцето короната на дъба в цялата й широта и могъщество.
„В градината на любовта
отдавна посадена съм…
Ева, първородната жена…
Прегръщам Слънцето
и търся себе си…
Незнайно докога!
Със звездите самодива съм, танцувам,
с птичия вятър летя…
…
Пия амброзия… От света…
И пак се връщам в градината… До теб,
дарявайки ти любовта…“
Авторката бе с душа на художник, обичаше пълноцветието, затова дъгата неизменно присъства в стиховете й не само като част от пейзажа, но и като нещо, сътворено от самата лирическа героиня.
„Жрица съм – феерична дъга
изплетох за двама… Виж навън,
нектарен прашец заваля!
Златни сълзи в окото на урагана…“
Дъгата е тази, която обагря словата, дъгата е живо същество, което може да бъде наранено.
„Някой отрови дъгата!
Цветовете се олющиха
и словата станаха ембрионно безцветни.“
Тази малка книжка е огледало на неизбродния вътрешен свят на поетесата, намерила особено интересна форма за автопортрет на душата в стихотворението „Нарисувай ми“. Лирическата героиня е „тъга, болка и самота, запокитени из дълбоките пропасти на живота“ и същевременно „вечната вяра, разплела коси, която търси истината сред пустинните друми, сред морски сирени и случайно подхвърлени думи“… Тя е и „мечтата, игриво надничаща зад багрите на дъгата“, и „любовта – онази, дълбоката“, която й е пристан и опора.
Времето и вечността – тези две философски категории-антиподи имат съществено значение в поезията на Мариана Кузманова. В стихотворението, което спечели специалната награда на журито в конкурса на КДК „Нов Живец“ през 2015 г., авторката сякаш пита всеки от нас „Кой си ти? Накъде да вървиш?“ и разкрива своя изстрадан отговор:
„Птича песен прелита,
с нея тръгваш на път,
изгрев в шепа си скътал
за берекет и кураж…
И не гледаш назад -
пълно с маски на хора е,
късаш със зъби миражите,
добри думи садиш за опора…
Тръгваш отново… Време е!
Животът няма заден ход!
Вървиш напред във безвремието…“
Времето бе един от земните миражи, който Мариана Кузманова бе вече скъсала със зъби. Нейната звездна природа непрестанно я теглеше нейде отвъд – там, където полетът е възможен и естествен. Как пророчески звучат словата й в стихотворението „Между времето и полета“! Преведено на гръцки език от Христо Василев, то спечели първо място за поезия в конкурса на Съюза на UNESCO за изкуство, литература и наука в Гърция през 2016 г.
„Бързат епохите, въртят стрелките
в обратен ред към небитието,
а аз балансирам между времето и полета,
чакайки крилете на безсмъртието!“
„Вечност“ е кратка творба, шест стиха само, но отново сякаш казва всичко.
„Дъхът ти ме докосна и изгори сърцето ми…
Разтопих се като малка восъчна кукла,
изгубена сред хаоса…
Небесна купчина прах…
Вечността се превърна в реалност…
Сама сред звездите… Завинаги!!!“
И тя сбъдна написаното. Дума по дума слепи криле от светли поетични прозрения и полетя! С крилете на безсмъртието!
Рада Капралова
Η ΜΑΡΙΑΝΑ ΚΟΥΖΜΑΝΟΒΑ ΚΑΙ ΤΑ ΛΑΜΠΕΡΑ ΠΟΙΗΤΙΚΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΤΗΣ
Όλοι εμείς που ξέραμε την Mαριάνα Kούζμανοβα από κοντά θυμόμαστε πως το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα της ήταν τα μάτια της. Τα μάτια της εκπέμπανε φως, ακτινοβολία, αγάπη, λούζανε τον συνομιλητή της με μια ζεστή θετική ενέργεια και τον έκαναν να νιώθει ότι τον αγαπάνε, ότι τον αποδέχονται και ότι τον φιλοξενούν.
Αυτό θυμάμαι από τις συναντήσεις μας στην Αθήνα και στον Πειραιά, από τις βόλτες μας στο Θησείο και την Πλάκα, από τις κυριακάτικες εκδρομές μας εκτός Αθηνών.
Τα μάτια της εντυπωσιάζουν και στις πολυάριθμες φωτογραφίες και βίντεο από τις συναντήσεις και τις εκδηλώσεις του Πολιτιστικού Συλλόγου NOV ZHIVETS, του οποίου η Μαριάνα ήτανε ιδρυτής, εμπνευστής και κινητήρια δύναμη. Καμιά φορά με έπαιρνε τηλέφωνο πρωί – πρωί πηγαίνοντας στην δουλειά της στο αεροδρόμιο για να μου πει „έγραψα ποιηματάκι“, ενώ εγώ φανταζόμουν τα μάτια της να λάμπουν με ένα ζεστό γήινο χρώμα αναμεμειγμένο με νησίδες από φρέσκο πράσινο χορτάρι, σκεπασμένα με αστερόσκονη.
Έχω διαβάσει πολλές φορές τα ποιήματα από το βιβλίο της με τίτλο „Ανάμεσα στο χρόνο και την πτήση“, πριν αυτό γίνει εκδοτικό γεγονός στον κατάλογο του εκδοτικού οίκου „Μνογκοτότσιε“. Είμαι μάρτυρας της παρορμητικής τους γέννησης, της λείανσης τους σαν μικρά βότσαλα στο χείμαρρο του λόγου, και της αργής ωρίμανσης του ονείρου να εκδοθούν σε μια ποιητική συλλογή.
Ακόμη και τώρα, όταν τα διαβάζω για πολλοστή φορά στο βιβλίο που εκδόθηκε μετά τον θάνατο της, δεν μπορώ να κρύψω την συγκίνηση μου γιατί μου θυμίζουν βροχή από μετεωρίτες που έχουν έρθει από ψηλά, για να φωτίσουν τους ορίζοντες της ψυχής του αναγνώστη με αντάλλαγμα την αυτοκαταστροφή της. Δεν είναι τυχαίο ότι και οι εικονογραφίες της ταλαντούχας ζωγράφου – μέλος της κοινότητας μας Μαριέτας Τοντορόβα – μου θυμίζουν μικρές φωτιές πυροδοτημένες από τον ανεμοστρόβιλο των λέξεων.
Οι ποιητικές αποκαλύψεις της συγγραφέως έχουν ως σκοπό να οξύνουν την ευαισθησία μας, να μας ανυψώσουν πάνω από τα πεζά της ύπαρξης, για να αισθανθούμε τους ψιθύρους του σύμπαντος. Η Μαριάνα ήταν αγγελιοφόρος των φωτεινών μηνυμάτων των άστρων, γιατί ήταν η εκλεκτή τους, γιατί ήταν ένα από αυτά.
Ίσως είμαι από τρέλα πλασμένη,
αφού στο κενό βλέπω λουλούδια,
αφού πιστεύω στο καλό και στους ανθρώπους,
αφού μου λέει το ουράνιο τόξο: Έλα!
Η Μαριάνα εξερευνούσε την αλήθεια για τη ζωή και το σύμπαν. Είχε το σπάνιο χάρισμα να βλέπει πέρα από τα συνηθισμένα με μια λεπτεπίλεπτη αντίληψη. Βυθιζόμενη στην ωμή καθημερινότητα η συγγραφέας δεν ξεχνούσε την φωτεινή της ουσία. Έτσι το βελανίδι, ο σπόρος της βελανιδιάς, αντλεί δυνάμεις από το σκοτάδι της γης μέσω των βαθιών γερών ριζών, για να μεταμορφωθεί στην συνέχεια κάτω από τον ήλιο σε στέμμα του δένδρου σε όλο του το μεγαλείο.
Στον κήπο του έρωτα
προ πολλού μ’ έχουν φυτέψει…
Εύα, η πρωτότοκη γυναίκα…
Αγκαλιάζω τον Ήλιο
και αναζητώ των εαυτό μου…
Άγνωστο έως πότε!
Με τα άστρα Ανεράδα είμαι, χορεύω,
με τον αγέρα των πουλιών πετώ…
****
Πίνω αμβροσία… Από τον κόσμο…
Και ξανά στον κήπο επιστρέφω … Κοντά σου,
προσφέροντάς σου την αγάπη.
Η δημιουργός ήταν με ψυχή ζωγράφου, αγαπούσε την πολυχρωμία, για αυτό τον λόγο το ουράνιο τόξο εμφανίζεται αναλλοίωτα στους στίχους της, όχι μόνο ως μέρος της φύσης αλλά και ως κάτι που είναι δημιούργημα του λυρικού ήρωα.
Είμαι ιέρεια – πολύχρωμο τόξο
έπλεξα για δυο… Κοίταξε έξω,
νεκταρόσκονη πέφτει!
Χρυσά δάκρυα στο μάτι του κυκλώνα…
Το ουράνιο τόξο δίνει χρώμα στις λέξεις. Το ουράνιο τόξο είναι και ζωντανή ύπαρξη, η οποία μπορεί να πληγωθεί.
Κάποιος δηλητηρίασε το ουράνιο τόξο!
Τα χρώματα ξεφλούδισαν
και οι λέξεις έγιναν εμβρυακά άχρωμες.
Αυτό το μικρό βιβλίο είναι καθρέπτης του απέραντου εσωτερικού κόσμου της ποιήτριας η οποία αυτοπροσωπογραφείται με ιδιαίτερα εντυπωσιακό τρόπο στο ποίημα „Ζωγράφισε μου“. Η ηρωίδα είναι „λύπη, πόνος και μοναξιά, ριγμένα στη βαθιά άβυσσο της ζωής“ και ταυτόχρονα είναι „η αιώνια πίστη με ξέπλεκα μαλλιά, που ψάχνει την αλήθεια μέσα στους ερημικούς δρόμους, στις θαλάσσιες σειρήνες και στις τυχαία πεταμένες λέξεις“. Αυτή είναι „το όνειρο που προβάλλει παιγνιδιάρικα πίσω από τα χρώματα του ουράνιου τόξου“, όπως και „ο έρωτας – εκείνος ο μεγάλος“ ο οποίος είναι το καταφύγιο και το λιμάνι της.
Ο χρόνος και η αιωνιότητα, αυτές οι δύο φιλοσοφικές κατηγορίες-αντίποδα, παίζουν σημαντικό ρόλο στην ποίηση της Μαριάνας Κούζμανοβα. Στο ποίημα της, το οποίο κέρδισε το ειδικό βραβείο της Κριτικής Επιτροπής στο διαγωνισμό του Πολιτιστικού Συλλόγου NOV ZHIVETS με θέμα „Η Ζωή δεν γυρίζει προς τα πίσω“, το 2015, η συγγραφέας ρωτάει τον καθένα από εμάς „Ποιος είσαι εσύ, προς τα που βαδίζεις“και δίνει την δική της πονεμένη απάντηση:
Πέταξε το τραγούδι του πουλιού,
μαζί του ξεκινάς και εσύ,
στη χούφτα σου έκρυψες την ανατολή
για ευλογία και κουράγιο…
***
Και πίσω δεν κοιτάς –
είναι γεμάτο με μάσκες ανθρώπων,
κομματιάζεις με δόντια τις οπτασίες,
καλόλογα φυτεύεις για στήριγμα…
Ξεκινάς ξανά… Είναι ώρα!
Η Ζωή δεν γυρίζει προς τα πίσω!
Προχωράς μπροστά στην αχρονικότητα…
Ο χρόνος ήταν ένα από τα επίγεια όνειρα της που είχε κομματιάσει με τα δόντια της η Μαριάνα. Η αστρική φύση της την τραβούσε ασταμάτητα κάπου απέναντι – εκεί όπου το να πετάς είναι πιθανό και φυσικό. Πόσο προφητικά ηχούν τα λόγια της στο ποίημα „Ανάμεσα στον χρόνο και στην πτήση“ μεταφρασμένο στα ελληνικά από τον Χρήστο Πατσιά.
Βιάζονται οι εποχές, γυρίζουν τους δείκτες
σε αντίθετη φορά προς την ανυπαρξία,
κ’ εγώ ισορροπώ ανάμεσα στο χρόνο και την πτήση,
περιμένοντας τα φτερά της αθανασίας!
Το έργο αυτό κέρδισε την πρώτη θέση το 2016 στο διαγωνισμό του Ομίλου για την UNESCO Τεχνών, Λόγου και Επιστημών Ελλάδος.
Η „Αιωνιότητα“ είναι ένα άλλο σύντομο έργο της, μόνο έξι στροφές, αλλά ξανά είναι σαν να μας λέει τα πάντα.
Η αναπνοή σου με άγγιξε και έκαψε την καρδιά μου…
Έλειωσα σαν μια μικρή κέρινη κούκλα,
χαμένη μέσα στο χάος…
Ουράνιος σωρός σκόνης…
Η αιωνιότητα έχει γίνει πραγματικότητα…
Μόνη μου ανάμεσα στα αστέρια…
Για πάντα!!!
Η Μαριάνα πραγματοποίησε αυτά που έγραφε.
Λέξη με λέξη συγκόλλησε φτερά από φωτεινές ποιητικές προφητείες και πέταξε! Με τα φτερά της αθανασίας!
Ράντα Καπράλοβα
Представянето сътвори Рада Капралова, на гръцки го преведе Татяна Грива, а стиховете Христо Василев.