Вале­ри Пет­ров в Гърция

Βαλέρι Πετρόβ στην Ελλάδα

 

---

 

Ген­чо Банев

лек­тор по Бъл­гар­с­ки език и кул­ту­ра в Атин­с­кия университет,
посла­ник на Наци­о­нал­на програ­ма „Нераз­ка­за­ни­те исто­рии на  българите“

 

Вале­ри Пет­ров (1920 – 2014) е бъл­гар­с­ки поет, пре­во­дач и писа­тел на пие­си и фил­мо­ви сце­на­рии. Той е пър­ви­ят дра­ма­тург, чия­то пие­са е поста­ве­на през далеч­на­та 1987 г. на гръц­ка теат­рал­на сце­на – извес­т­на­та „Пук“ или „Въл­шеб­но­то бисер­че“. В рам­ки­те на про­ек­та „Нераз­ка­за­ни­те исто­рии на бъл­га­ри­те“, Бъл­гар­с­ко­то недел­но учи­ли­ще „Паи­сий Хилен­дар­с­ки“ в Ати­на, в сът­руд­ни­чес­т­во с лек­то­ра­та по бъл­гар­с­ки език и кул­ту­ра в Депар­та­мен­та по рус­ки език и лите­ра­ту­ра и сла­вис­ти­ка на Атин­с­кия наци­о­на­лен и Капо­дис­т­ри­ев уни­вер­си­тет напра­ви нова, ори­ги­нал­на адап­та­ция, „Мор­с­ко синьо“, на доб­ре позна­то­то про­из­ве­де­ние, кое­то беше пред­ста­ве­но на бъл­гар­с­ки и гръц­ки език от уче­ни­ци на учи­ли­ще­то, с цел пове­че уче­ни­ци и сту­ден­ти да се докос­нат до твор­чес­т­во­то на Вале­ри Пет­ров и по този начин да напра­вят „Въл­шеб­но­то бисер­че“ по-широ­ко извес­т­но в Гърция.

След­ва­щи­ят текст обоб­ща­ва изво­ди­те от изслед­ва­ни­я­та вър­ху твор­чес­т­во­то на Вале­ри Пет­ров (1920 – 2014), про­ве­де­ни със сту­ден­ти. Про­уч­ва­ни­я­та и пре­во­ди­те на сту­ден­ти­те са извър­ше­ни в рам­ки­те на кур­со­ве­те по бъл­гар­с­ки език и кул­ту­ра или на еже­год­ния сту­дент­с­ки кон­курс по бъл­га­рис­ти­ка, но и по повод учас­тия в изсле­до­ва­тел­с­ки про­ек­ти и кон­фе­рен­ции. Сту­ден­ти­те има­ха въз­мож­ност да про­че­тат и пре­ве­дат откъ­си от сти­хо­ве и пие­си за деца, от сбор­ни­ка „Пет при­каз­ки“, на голе­мия бъл­гар­с­ки поет, пре­во­дач и драматург.

В Гър­ция, докол­ко­то зна­ем, сти­хо­ве на Вале­ри Пет­ров са пре­ве­де­ни за пър­ви път през 1971  г. в Анто­ло­ги­я­та на бъл­гар­с­ка­та поезия от Арис Дик­те­ос. Напос­ле­дък още него­ви сти­хо­ве бяха пре­ве­де­ни в  Анто­ло­ги­я­та на бъл­гар­с­ка­та поезия на Кос­тас Бар­бу­тис (изд. „Одос Панос“, 2019). Един­с­т­ве­но­то ни извес­т­но изслед­ва­не на гръц­ки език е на Фоти­ни Хрис­та­ку­ди-Кон­с­тан­ти­ни­ду, коя­то през 2017 г. пуб­ли­ку­ва в науч­но­то спи­са­ние Mare Ponticum обзор на поетич­но­то твор­чес­т­во на авто­ра, изра­зя­ващ „тра­ди­ци­он­ни“ въз­гле­ди за бъл­гар­с­ка­та фило­ло­ги­чес­ка наука от соци­а­лис­ти­чес­кия пери­од и под­чер­та­ващ фак­та, че авто­рът също при­над­ле­жи към левицата.

Извес­т­ни­ят и награж­да­ван поет и пре­во­дач Вале­ри Пет­ров ста­ва осо­бе­но извес­тен след нала­га­не­то на кому­нис­ти­чес­кия режим, като същев­ре­мен­но запа­зи име­то си след пада­не­то на реал­ния соци­а­ли­зъм, като спе­че­ли любов­та на наро­да за цяло­то си творчество.

Веро­ят­но най-извес­т­но­то му про­из­ве­де­ние е сбор­ни­кът „Пет при­каз­ки“. От края на 60-те годи­ни Вале­ри Пет­ров започ­ва да пише мно­го харак­тер­ни и спе­ци­фич­ни при­каз­ки за деца, съче­та­вай­ки поези­я­та с теа­тъ­ра. Ско­ро тези при­каз­ки се кач­ват на дет­с­ки­те теат­рал­ни сце­ни, като кук­ле­ни теат­ри или теат­рал­ни пред­став­ле­ния. Пър­ва е „Коп­че за сън“  (на сце­на­та през 1968 г.) и „Бяла при­каз­ка“ (изда­де­на през 1977 г.). След­ват дру­ги изда­ния и мно­го пред­став­ле­ния, най-извес­т­ни­те от кои­то са „Меко каза­но“ (1979), „В лун­на­та стая“ (1983) и „Пук“ (1983). Сбор­ни­кът „Пет при­каз­ки“ изли­за през 1986 г. и жъне огро­мен успех.

Вале­ри Пет­ров „идва“ в Гър­ция по-рано от все­ки друг бъл­гар­с­ки дра­ма­тург. Този факт се дъл­жи на при­яте­ли и про­фе­си­о­на­лис­ти в теа­тъ­ра, дошли в Гър­ция, като Юри Сту­пел, или на хора от гръц­ки про­из­ход в бъл­гар­с­кия теа­тър, като Кири­а­кос Арги­ро­пу­лос. При­каз­ка­та „Пук“ или „Въл­шеб­но­то бисер­че“, как­то е пре­ве­де­на, ско­ро е поста­ве­на на дет­с­ка­та сце­на в Солун (1987 г.) и така се сла­га нача­ло­то на при­със­т­ви­е­то на важ­ни бъл­гар­с­ки теат­рал­ни пие­си в Гър­ция. Този успех може би се дъл­жи на два важ­ни фактора.

Пър­во, ста­ва въп­рос за дет­с­ка пие­са под фор­ма­та на кук­лен теа­тър, коя­то вна­ся нови режи­сьор­с­ки тех­ни­ки, тех­ни­ка­та на чер­ния Праж­ки теа­тър, в кой­то фигу­ри­те са осве­те­ни на тъмен фон, съз­да­вай­ки една осо­бе­на, дру­га, атмос­фе­ра на сце­на­та и в целия театър.

Вто­ро, сът­руд­ни­ци от бъл­гар­с­кия и гръц­кия теат­ра­лен свят рабо­тят в тяс­но сът­руд­ни­чес­т­во под ръко­вод­с­тво­то на самия автор. Освен това пие­са­та кул­ти­ви­ра есте­ти­ка­та на теа­тъ­ра с посла­ния към мал­ки и голе­ми по морал­ни въп­ро­си, без, поне не оче­вид­ни, еле­мен­ти от общес­т­ве­но-поли­ти­чес­ки харак­тер, кои­то по това вре­ме биха мог­ли да въз­пре­пят­с­тват сът­руд­ни­чес­т­во­то меж­ду две­те стра­ни. След „Пук“ на Вале­ри Пет­ров на гръц­ка сце­на те бяха поста­ве­ни от 90-те твор­би на дру­ги бъл­гар­с­ки писа­те­ли, като Ста­нис­лав Стра­ти­ев, Хрис­то Бочев, Сте­фан Цанев и др. Не би било пре­уве­ли­че­но да се твър­ди, че бъл­гар­с­ки­ят теа­тър от 70-те и 80-те годи­ни ста­ва попу­ля­рен на гръц­ка­та сце­на след 90-те годи­ни, и тези про­из­ве­де­ния сега при­над­ле­жат към „кла­си­чес­кия“ репер­то­ар в гръц­кия театър.

Обоб­ща­вай­ки, отбе­ляз­ва­ме, че люби­ми­ят бъл­гар­с­ки писа­тел Веле­ри Пет­ров ста­на попу­ля­рен в Гър­ция с „Пук“ или „Въл­шеб­но­то бисер­че“, кое­то се изпъл­ня­ва някол­ко пъти в Солун с голям успех (KBBE 1987, ΕλληνικόςΒορράς, 1987) С тази пие­са евро­пейс­ки­ят така наре­чен черен теа­тър се кач­ва на гръц­ка­та сце­на. След­ват пред­став­ле­ния в дру­ги гръц­ки гра­до­ве и в Кипър, къде­то с голям успех е игра­на адап­та­ция на тема­та на Питър Пан

 

 

Театрални представления в Гърция и Кипър

Про­уч­ва­не на Еле­ни Цохандади 

в сът­руд­ни­чес­т­во с Ген­чо Банев и Юри Ступел

 

 “Вълшебната перла (Пук)”

Гър­ция

 

Една от най-доб­ри­те пие­си в све­та за деца е напи­са­на от Вале­ри Пет­ров. Това е при­каз­ка „Пук“ от сбор­ни­ка „Пет При­каз­ки“ (1986), коя­то раз­каз­ва за мал­ко моми­чен­це, Лили, коя­то дока­то е сама вкъ­щи, слу­ша при­каз­ка по теле­фо­на. По чудо моми­че­то се пре­на­ся на дъно­то на море­то, в при­каз­ния свят на тиши­на­та. Там се запоз­на­ва с най-гроз­на­та риба на мор­с­ко­то дъно, Хри­ли, коя­то е геро­ят на при­каз­ка­та. Моми­чен­це­то започ­ва да тър­си въл­шеб­но­то бисер­че, коя­то ще я напра­ви по-доб­ра и накрая откри­ва, че въл­шеб­но­то бисер­че, кое­то пра­ви хора­та по-доб­ри, не е на дъно­то на море­то, а е в сър­ца­та на хората.

Пре­ми­е­ра: Крал­с­ки теа­тър, 12/04/1987 на дет­с­ка­та сце­на на Наци­о­нал­ния теа­тър на Север­на Гър­ция (Κ.Θ.Β)

Пре­вод: Три­ан­та­фи­лос Кириакидис

Режи­сьор: Кири­а­кос Арги­ро­пу­лос (режи­сьор на Софийс­кия дър­жа­вен театър)

Със­тав: Юри Сту­пел

Пие­са­та „Пук“ е пре­ве­де­на със загла­вие „Въл­шеб­но­то бесер­че“ с раз­ре­ше­ни­е­то на Вале­ри Пет­ров и се играе три поред­ни годи­ни (1987 – 1989). Общо в Солун са поста­ве­ни 30 пред­став­ле­ния и са при­със­т­ва­ли 7 629 зрители.

 

След­ват пред­став­ле­ния в 6 – 7 теа­тъ­ра в цяла Гърция.

~ ~ ~

Юри Сту­пел, родом от Бъл­га­рия, е кос­мо­по­ли­тен теат­ра­лен музи­кант със меж­ду­на­род­на дей­ност. Твор­би­те му са доб­ре позна­ти в област­та на теат­рал­на­та и фил­мо­ва­та музи­ка. Живее в Гър­ция от три­де­сет и пет годи­ни. Наред с дру­ги неща, той пре­веж­да пие­си от бъл­гар­с­кия теа­тър и пише музи­ка за теат­рал­ни поста­нов­ки, кои­то са изклю­чи­тел­но успеш­ни в Гър­ция и Кипър. Така допри­на­ся зна­чи­тел­но за насър­ча­ва­не­то на кул­тур­ния обмен и връз­ки­те меж­ду две­те стра­ни (ΚΒΒΕ 1987: «Το μαγικό μαργαριτάρι», Ελληνικός Βορράς, 1987).

~ ~ ~

Кипър

На 10 октом­в­ри 1999 г. Дет­с­ка­та сце­на на Кипър­с­ка­та теат­рал­на орга­ни­за­ция (ΘΟΚ) пред­ста­вя пие­са­та, пре­ве­де­на и адап­ти­ра­на от Юрий Сту­пел и Кос­тас Арги­ро­пу­лос и режи­си­ра­на от Анд­ре­ас Меле­кис. Нова­тор­с­ко­то е, че пие­са­та е пред­ста­ве­на с тех­ни­ка­та на чер­ния теа­тър, нещо, кое­то се случ­ва за пър­ви път от кипър­с­ка про­фе­си­о­нал­на дет­с­ка сце­на. С помощ­та на сини кутии, но и спе­ци­ал­но освет­ле­ние, кое­то под­сил­ва цве­то­ве­те и съз­да­ва на сце­на­та маги­я­та на три­из­ме­рен образ, се реду­ват музи­ка, танц и реч. Виж­да се само това, кое­то е нари­су­ва­но със спе­ци­ал­на боя, коя­то све­ти и всич­ко оста­на­ло е боя­ди­са­но в чер­но и не се виж­да. Ниш­ки­те на пред­став­ле­ни­е­то се задвиж­ват от актьо­ри и кук­ли, спе­ци­ал­но изра­бо­те­ни в рабо­тил­ни­ци в България.

Как­то отбе­ляз­ва тога­ваш­ни­ят дирек­тор на Кипър­с­ка­та теат­рал­на орга­ни­за­ция, този спек­та­къл е исто­ри­чес­ко съби­тие в кипър­с­кия дет­с­ки теа­тър. Заслу­жа­ва да се отбе­ле­жи, че про­дук­ци­я­та има най-голя­ма посе­ща­е­мост в срав­не­ние с оста­на­ли про­из­ве­де­ния на дет­с­ка­та сце­на дото­га­ва,  поста­вяй­ки рекор­д­на посе­ща­е­мост за дет­с­ка­та сце­на в Кипър с 50 142 зри­те­ли в 99 представления.

По-къс­но пие­са­та се играе през пери­о­да от 2001 до 2003 г. на дет­с­ка­та сце­на на теа­тър „Кно­сос“, също с тех­ни­ка­та на чер­ния теа­тър, в пре­вод и с музи­ка от Юри Сту­пел, адап­ти­ра­на и режи­си­ра­на от Лам­б­рос Цан­кас и хоре­ог­ра­фии от Таня Мил­те­но­ва (Ριζοσπάστης 2011, Θέατρο Κνωσσός, «Ιστορικό Παραστάσεων» 1978 – 2019).

 

Вре­ме­то, в кое­то се раз­гръ­ща тази пие­са, вина­ги е съоб­ра­зен със съв­ре­ми­е­то. Днес, може би пове­че от вся­ко­га, работ­но­то вре­ме на роди­те­ли­те и тем­по­то на съв­ре­мен­ния живот засил­ват само­та­та, коя­то мал­ки­те деца чув­с­т­ват. Све­тът, съз­да­ден от въз­рас­т­ни­те, за съжа­ле­ние е пълен с гроз­ни обра­зи и нечо­веш­ко пове­де­ние. Души­те на невин­ни деца със сигур­ност тър­сят онзи бисер, кой­то ще раз­кра­си сър­ца­та на хора­та и на целия свят. Про­из­ве­де­ни­е­то на Вале­ри Пет­ров оста­ва неп­ре­ход­но за мал­ки и голе­ми, като тър­се­не на сми­съ­ла на живо­та на вся­ко човеш­ко същество.

 

 

„В страната на Питър Пан“

 

На 4 фев­ру­а­ри 2001 г. пие­са­та на бъл­гар­с­кия писа­тел Вале­ри Пет­ров „В стра­на­та на Петър Пан“, пре­ве­де­на от Вула Карам­би­ду, адап­ти­ра­на от Лиа­на Кота­ла­ки­ду и режи­си­ра­на от Алек­сия Папа­ла­за­ру и музи­ка от Юри Сту­пел, е  поста­ве­на от  Дет­с­ка­та сце­на на Общин­с­кия теа­тър в Нико­зия в Кипър. В пие­са­та три­ма актьо­ри се превръ­щат в деца, Май­къл, Джон и Уен­ди,  кои­то са бра­тя и сес­т­ра и живе­ят в Анг­лия. Една нощ те са посе­те­ни от Питър Пан и фея­та Дийн Дийн, пристиг­на­ла от Земя­та, коя­то нико­га не е същес­т­ву­ва­ла, къде­то живе­ят изгу­бе­ни­те мом­че­та, кои­то не искат да рас­тат. Уен­ди изли­за с Питър Пан и заед­но с бра­тя­та и сес­т­ри­те си пъту­ват до Земя­та, коя­то нико­га не е същес­т­ву­ва­ла. Изгу­бе­ни­те мом­че­та пост­ро­я­ват къща за Уен­ди и я молят да им бъде май­ка, а Питър –  баща. Извед­нъж капи­тан Хук, вра­гът на Питър, се появя­ва и граб­ва всич­ки деца, за да ги убие. С помощ­та на три­ма­та бра­тя Петър побеж­да­ва Хук и го учи как­во озна­ча­ват любов­та и добро­та­та. След мно­го приклю­че­ния деца­та се завръ­щат у дома,  но Питър Пан им обе­ща­ва, че ще се срещ­нат отно­во. Деца­та чрез сво­е­то пъту­ва­не и чрез тази неж­на пие­са изпра­щат посла­ния за любов, вза­и­мо­по­мощ и раз­би­ра­не (Τουμάζου, Αστέρω, 2012).

Брой пред­став­ле­ния: 74

Брой зри­те­ли: 38.441

 

Пие­са­та „В земя­та на Питър Пан“ в Нико­зия, 2001 г

 

Валери Петров. Един прекрасен човек

 

Интер­вю на внуч­ка­та на Вале­ри Пет­ров, Анна Хаджи­ми­ше­ва, пред Васи­ли­ки Дара, сту­дент­ка­та от Атин­с­кия уни­вер­си­тет. Интер­вю­то е взе­то на  26.04.2020 г. за годиш­ния сту­дент­с­ки кон­курс по българистика

 

Мно­го пъти, за да опоз­на­ем някой велик човек, кой­то вече не е сред живи­те и за да раз­бе­рем – докол­ко­то е въз­мож­но – дело­то му, тряб­ва да гово­рим с хора­та, кои­то са живе­ли с него и са спо­де­ли­ли с него мно­го лич­ни моменти.

За нуж­да­та на мое­то изслед­ва­не се свър­зах с внуч­ка­та на голе­мия писа­тел, г‑жа Анна Хаджи­ми­ше­ва, коя­то е дъще­ря на дъще­ря му и я помо­лих в крат­ко интер­вю да ми раз­ка­же за чове­ка Вале­ри Пет­ров, него­вия харак­тер и да спо­де­ли с мен лич­ния си опит за това как­во е да имаш тази вели­ка лич­ност на изкус­т­во­то като дядо.

Г‑жа Хаджи­ми­ше­ва се отзо­ва на пока­на­та ми и ми раз­ка­за след­но­то за дядо си:

„Той беше мно­го мил и затво­рен човек. Той нико­га не е харес­вал свет­ли­на­та на про­жек­то­ри­те и бля­съ­ка, коя­то след­ва славата.

Обик­но­ве­но, кога­то отивах­ме да го посе­тим в къща­та му, той беше потъ­нал в сво­я­та рабо­та и изслед­ва­ния. Той беше най-доб­ри­ят дядо, кой­то може­ше да същес­т­ву­ва. Напи­сал е едно мал­ко сти­хот­во­ре­ние, посве­те­но на мен. Нари­ча се „Лято“, с посве­ще­ние „На г‑ца Анна Хаджи­ми­ше­ва“. Той напи­са и кни­га­та „Пет при­каз­ки“ за брат ми и за мен!

Беше чув­с­т­ви­те­лен, оби­ча­ше деца­та. Мно­го хора каз­ват, че сами­ят той е бил голя­мо дете. Мис­ля, че е запа­зил дет­с­ко­то живо у себе си…

Кога­то полу­ча­ва­ше пока­на, той беше мно­го учтив и вина­ги отго­ва­ря­ше. Има­ше мно­го учи­ли­ща, дет­с­ки гра­ди­ни и лите­ра­тур­ни клу­бо­ве, кои­то иска­ха да се срещ­нат с него и бих каза­ла, че кога­то ста­ва­ше дума за деца, той нико­га не беше каз­вал „Не“.

Дядо ми наис­ти­на оби­ча­ше море­то. Има някол­ко него­ви твор­би, посве­те­ни на море­то. Живе­ем в София, но има­ме мал­ка къща на бре­га на Чер­но море. Цяло­то семейс­т­во беше там, кога­то той почи­на в края на август 2014 годи­на. Мно­го е важ­но, че той пре­ка­ра послед­ни­те си дни край морето…”

 

Адап­та­ци­я­та „Мор­с­ко синьо“

 

---

 

Βαλέρι Πετρόβ στην Ελλάδα

 

Γκέντσο Μπάνεβ

λέκτορας Βουλγαρικής Γλώσσας και Πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο Αθηνών,
πρεσβευτής του Εθνικού Προγράμματος «Οι Άγραφες Ιστορίες των Βουλγάρων»

Ген­чо Банев

лек­тор по Бъл­гар­с­ки език и кул­ту­ра в Атин­с­кия университет,
посла­ник на Наци­о­нал­на програ­ма „Нераз­ка­за­ни­те исто­рии на  българите“

Ο Βαλέρυ Πετρώφ (1920 – 2014) είναι Βούλγαρος ποιητής, μεταφραστής και συγγραφέας θεατρικών έργων και κινηματογραφικών σεναρίων. Ήταν ο πρώτος θεατρικός συγγραφέας, έργο του οποίου ανέβηκε, στο μακρινό 1987, σε ελληνική θεατρική σκηνή – το γνωστό «Μαγικό μαργαριτάρι» ή «Πουκ». Στο πλαίσιο του προγράμματος «Οι Άγραφες Ιστορίες των Βουλγάρων» το Βουλγαρικό Κυριακάτικο Σχολείο «Παΐσιος Χιλανδαρινός» στην Αθήνα, σε συνεργασία με το Λεκτοράτο Βουλγαρικής Γλώσσας και Πολιτισμού στο Τμήμα Ρωσικής Γλώσσας και Φιλολογίας και Σλαβικών Σπουδών του ΕΚΠΑ, πραγματοποίησε μία νέα, πρωτότυπη διασκευή, «Το γαλάζιο της θάλασσας», του γνωστού έργου, το οποίο παρουσιάστηκε στη βουλγαρική και την ελληνική γλώσσα από μαθητές του σχολείου με σκοπό περισσότεροι μαθητές και φοιτητές να έρθουν σε επαφή με το έργο του Βαλέρι Πετρόβ, και έτσι το «Μαγικό μαργαριτάρι» να γίνει ευρύτερα γνωστό στην Ελλάδα.

Στο κείμενο που ακολουθεί συνοψίζονται τα συμπεράσματα από τις έρευνες για έργο του Βαλερί Πετρόβ (1920 – 2014), που πραγματοποιήθηκαν με φοιτητές. Οι μελέτες και οι μεταφράσεις των φοιτητών πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο των μαθημάτων Βουλγαρικής Γλώσσας και Πολιτισμού ή του ετήσιου φοιτητικού Διαγωνισμού Βουλγαρικών, αλλά και με αφορμή συμμετέχων σε ερευνητικά προγράμματα και συνέδρια. Οι φοιτητές είχαν τη δυνατότητα να διαβάσουν και μεταφράσουν αποσπάσματα από ποιήματα και από τα θεατρικά έργα για παιδιά, την πενταλογία «Πέντε παραμύθια», του σπουδαίου Βούλγαρου ποιητή, μεταφραστή και θεατρικού συγγραφέα.

Στην Ελλάδα, από όσο γνωρίζουμε, για πρώτη φορά μεταφράζονται ποιήματά του Βαλέρι Πετρόβ το 1971, στην Ανθολογία Βουλγαρικης Ποίησης του Άρη Δικταίου. Πρόσφατα, μεταφράστηκαν και άλλα ποιήματά του στην Ανθολογία Βουλγαρική Ποίησης του Κώστα Μπαρμπούτη (εκδόσεις: Οδός Πανός, 2019). Η μόνη γνωστή μας μελέτη στην ελληνική γλώσσα είναι της Φωτεινής Χριστακούδη-Κωνσταντινίδου, η οποία το 2017 δημοσίευσε στο επιστημονικό περιοδικόMare Ponticum μία επισκόπηση του ποιητικού έργου του συγγραφέα, διατυπώνοντας «παραδοσιακές» απόψεις της βουλγαρικής φιλολογικής επιστήμης της σοσιαλιστικής περιόδου και τονίζοντας ότι και ο συγγραφέας ανήκε στην Αριστερά.

Ο γνωστός και πολυβραβευμένος ποιητής και μεταφραστής Βαλέρι Πετρόβ έγινε ιδιαίτερα γνωστός μετά την επιβολή του κομουνιστικού καθεστώτος,  ενώ διατήρησε τη φήμη του και μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, έχοντας κερδίσει την αγάπη του κόσμο για το σύνολο του έργου του.

Ίσως το γνωστότερο έργο του είναι η πενταλογία «Πέντε Παραμυθιά». Από τα τέλη του ’60 ο Βαλέρι Πετρόβ ξεκίνησε να γράφει πολύ ιδιαίτερα και ξεχωριστά παραμύθια για παιδιά, συνδυάζοντάς την ποίηση με το θέατρο. Σύντομα τα παραμύθια αυτά μεταφέρθηκαν στις παιδικές θεατρικές σκηνές, ως κουκλοθέατρο ή θεατρικές παραστάς. Το πρώτο ήταν «Κουμπί ύπνου» („Коп­че за сън“  στη σκηνή το 1968) και το «Λευκό παραμύθι»  („Бяла при­каз­ка“, έκδοση 1977). Ακολούθησαν και άλλες εκδόσεις και πολλές παραστάσεις, με πιο γνωστές «Με άλλα λόγια» („Меко каза­но“, 1979), «Στο δωμάτιο με το φεγγάρι» („В лун­на­та стая“, 1983) και το «Πουκ!» ή το «Μαγικό μαργαριτάρι» („Пук“, 1983). Η συλλογή «Πέντε Παραμύθια» („Пет при­каз­ки“) εκδόθηκε το 1986 και γνώρισε τεράστια επιτυχία.

Ο Βαλέρι Πετρόβ «ήρθε» στην Ελλάδα νωρίτερα από κάθε άλλον Βούλγαρο θεατρικό συγγραφέα. Το γεγονός αυτό οφείλεται σε φίλους και επαγγελματίες του θεάτρου που ήρθαν στην Ελλάδα, όπως ο Γιούρι Στούπελ ή σε ελληνικής καταγωγής ανθρώπους του θεάτρου στη Βουλγαρία, όπως ο Κυριάκος Αργυρόπουλος. Το παραμύθι «Πουκ» ή «Το μαγικό μαργαρητάρι», όπως μεταφράστηκε ανέβηκε σύντομα στην παιδική σκηνή της Θεσσαλονίκης (1987) και έτσι εγκαινίασε τη έλευση σημαντικών βουλγαρικών θεατρικών έργων στην Ελλάδα. Η επιτυχία αυτή οφείλεται ίσως σε δύο σημαντικές παραμέτρους.

Πρώτον, πρόκειται για ένα παιδικό έργο σε μία μορφή κουκλοθέατρου που έφερνε νέες σκηνοθετικές τεχνικές, την τεχνική του μαύρου θέατρου Πράγας, οι φιγούρες φωτίζονται σε ένα σκούρο φόντο, δημιουργώντας μία διαφορετική ατμόσφαιρα στην σκηνή και σε όλο το θέατρο.

Δεύτερον, συντελεστές του βουλγαρικού και του ελληνικού θεατρικού κόσμου συνεργάστηκαν στενά με την καθοδήγηση του ίδιου του συγγραφέα. Επιπλέον, το έργο καλλιεργεί την αισθητική του θεάτρου με μηνύματα προς μικρούς κα μεγάλους σε θέματα ήθους, χωρίς, τουλάχιστον όχι εμφανή, στοιχεία κοινωνικοπολιτικού χαρακτήρα, τα οποία την εποχή εκείνη θα μπορούσαν να σταθούν εμπόδιο στη συνεργασία ανάμεσα στις δύο χώρες. Μετά το «Πουκ» του Βαλέρι Πετρόβ στην ελληνική σκηνή ανέβηκαν από την δεκαετία του ’90 έργα και άλλων Βούλγαρων συγγραφέων, όπως των Στανισλάβ Στρατίεβ, Χρίστο Μπότσεβ, Στέφαν Τσάνεβ κ.ά. Δεν θα ήταν υπερβολικό αν ισχυριστούμε ότι το βουλγαρικό θέατρο από τις δεκαετίες του το 70 και 80 γίνεται αγαπητός στην ελληνική σκηνή μετά το ’90, ενώ πλέον τα έργα αυτά ανήκουν στο «κλασικό» ρεπερτόριο στο ελληνικό θέατρο.

Συνοψίζοντας, επισημαίνουμε ότι Ο αγαπημένος συγγραφέας της Βουλγαρίας Βελέρι Πετρόβ στην έγινε δημοφιλής στην Ελλάδα με το «Μαγικό μαργαριτάρι» που παίζεται αρκετές φορές στη Θεσσαλονίκη με μεγάλη επιτυχία (ΚΒΒΕ 1987, Ελληνικός Βορράς, 1987) Με αυτό το έργο το ευρωπαϊκό λεγόμενο μαύρο θέατρο ανεβαίνει στην ελληνική σκηνή. Ακολούθησαν παραστάσεις και σε άλλες ελληνικές πόλεις και στην Κύπρο, όπου πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία μία διασκευή του θέματος του Πήτερ Παν

 

Θεατρικές παραστάσεις στην Ελλάδα και της Κύπρου

Μελέτη της Ελένης Τσοχαντάρη 

σε συνεργασία με τον Γκέντσο Μπάνεβ και τον Γιούρι Στούπελ

 

 «Το μαγικό μαργαριτάρι (Πουκ)»

 

 

 

Ελλάδα

Ένα από τα καλύτερα έργα παγκοσμίως που έχουν γραφτεί για παιδιά από τον Βαλέρυ Πετρώφ. Πρόκειται για ένα παραμύθι- μέρος μιας πενταλογίας (1986, Pet prikazki ) που μιλά για ένα μικρό κορίτσι, τη Λίλη, η οποία ενώ βρίσκεται μόνη στο σπίτι, ακούει ένα παραμύθι από το τηλέφωνο. Σαν από θαύμα μεταφέρεται στο βυθό της θάλασσας, στον παραμυθένιο κόσμο της σιωπής. Γνωρίζει το πιο άσχημο ψάρι του βυθού, τον Χρίλη, που είναι ο ήρωας του παραμυθιού. Το κοριτσάκι αρχίζει να ψάχνει το μαγικό μαργαριτάρι που θα την κάνει να γίνει πιο καλή και στο τέλος ανακαλύπτει ότι το μαγικό μαργαριτάρι που κάνει τους ανθρώπους να είναι πιο καλοί δεν είναι στο βυθό της θάλασσας, παρά βρίσκεται στις καρδιές των ανθρώπων.

Πρώτη Παρουσίαση: Βασιλικό Θέατρο, 12/04/1987 στην Παιδική Σκηνή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος (Κ.Θ.Β.)

Μετάφραση: Τριαντάφυλλος Κυριακίδης

Σκηνοθεσία: Κυριάκος Αργυρόπουλος (Διευθυντής Κρατικού Θεάτρου Σόφιας)

Σύνθεση: Γιούρι Στούπελ

Το έργο ονομάστηκε από τους συντελεστές «Μαγικό Μαργαριτάρι» με την άδεια του Βαλέρυ Πετρώφ και παίχτηκε για τρεις συνεχόμενες χρονιές (1987 – 1989). Ανέβηκαν 30 παραστάσεις στη Θεσσαλονίκη και το παρακολούθησαν 7.629 θεατές.

 

 

Ακολούθησαν παραστάσεις σε 6 – 7 θέατρα σε όλη την Ελλάδα.

~ ~ ~

Ο Γιούρι Στούπελ, με καταγωγή από τη Βουλγαρία, είναι κοσμοπολίτης, μουσικός του παγκόσμιου θεάτρου. Τα έργα του είναι γνωστά στον τομέα της θεατρικής και κινηματογραφικής μουσικής. Εδώ και τριάντα πέντε χρόνια ζει στην Ελλάδα. Μεταξύ άλλων, έχει μεταφράσει και έχει επενδύσει μουσικά σπουδαία έργα του βουλγαρικού θεάτρου, τα οποία σημείωσαν τεράστια επιτυχία στην Ελλάδα και στην Κύπρο, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην προώθηση των πολιτιστικών ανταλλαγών και των δεσμών των δύο χωρών (ΚΒΒΕ 1987: «Το μαγικό μαργαριτάρι», Ελληνικός Βορράς, 1987).

~ ~ ~

Κύπρος

Στις 10 Οκτωβρίου του 1999, η Παιδική Σκηνή του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου (ΘΟΚ) παρουσιάζει το έργο σε μετάφραση και διασκευή Γιούρι Στούπελ και Κώστα Αργυρόπουλου και σκηνοθεσία Ανδρέα Μελέκη. Το πρωτοποριακό είναι ότι το έργο παρουσιάζεται με την τεχνική του μαύρου θεάτρου, κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά από κυπριακή επαγγελματική παιδική σκηνή. Με τη βοήθεια μπλου μποξ, αλλά και ειδικού φωτισμού που ενισχύει τα χρώματα και δημιουργεί επί σκηνής τη μαγεία μιας τρισδιάστατης εικόνας με εναλλαγές μουσικής, χορού και λόγου. Φαίνεται μόνο ό,τι είναι βαμμένο με ειδική μπογιά που φωσφορίζει και όλα τα άλλα είναι βαμμένα μαύρα και δεν φαίνονται. Τα νήματα της παράστασης τα κινούν ηθοποιοί και κούκλες ειδικά κατασκευασμένες σε εργαστήρια της Βουλγαρίας.

Όπως ανέφερε και ο τότε διευθυντής του ΘΟΚ με την παράσταση αυτή γράφτηκε ιστορία για τα δεδομένα του κυπριακού παιδικού θεάτρου. Αξίζει να σημειωθεί ότι η παραγωγή είχε τη μεγαλύτερη μέχρι τότε προσέλευση από όλα τα έργα της Παιδικής Σκηνής, σημειώνοντας ρεκόρ προσέλευσης θεατών για την Παιδική Σκηνή του ΘΟΚ με 50.142 θεατές σε 99 παραστάσεις.

Εν συνεχεία, παρουσιάστηκε τα έτη 2001 έως 2003 στην παιδική σκηνή του θεάτρου «Κνωσσός», επίσης με την τεχνική του Μαύρου Θεάτρου, σε μετάφραση και μουσική Γιούρι Στούπελ, διασκευή και σκηνοθεσία Λάμπρου Τσάγκα και χορογραφίες Τάνιας Μιλτένοβα (Ριζοσπάστης 2011, Θέατρο Κνωσσός, «Ιστορικό Παραστάσεων» 1978 – 2019).

 

Ο χρόνος που εκτυλίσσεται αυτό το έργο είναι και θα παραμείνει σύγχρονος. Σήμερα, περισσότερο ίσως από ποτέ, οι ώρες εργασίας των γονέων και οι ρυθμοί της σύγχρονης ζωής εντείνουν τη μοναξιά που νιώθουν τα μικρά παιδιά. Ο κόσμος δε που έχουν δημιουργήσει οι μεγάλοι είναι δυστυχώς γεμάτος άσχημες εικόνες και απάνθρωπες συμπεριφορές. Οι αθώες παιδικές ψυχές σίγουρα ψάχνουν εκείνο το μαργαριτάρι που θα ομορφύνει τις καρδιές των ανθρώπων και τον κόσμο ολόκληρο. Το έργο του Βαλερύ Πετρώφ είναι και θα παραμείνει διαχρονικό για μικρούς και μεγάλους, ως η αναζήτηση του σκοπού της ζωής κάθε ανθρώπινης ύπαρξης.

  

«Στη χώρα του Πίτερ Παν»

 

Στις 4 Φεβρουαρίου του 2001 ανεβαίνει από την Παιδική Σκηνή του Δημοτικού Θεάτρου Λευκωσίας της Κύπρου το έργο του Βούλγαρου συγγραφέα Βαλέρυ Πετρώφ «Στη χώρα του Πίτερ Παν», σε μετάφραση Βούλας Καραμπίδου, διασκευή Λιάνας Κοταλακίδου και σκηνοθεσία Αλεξίας Παπαλαζάρου και μουσική Γιούρι Στούπελ. Στο έργο τρεις ηθοποιοί μετατρέπονται σε παιδάκια, τον Μάικλ, τον Τζον και τη Γουέντι, που είναι αδέλφια και ζουν στην Αγγλία. Ένα βράδυ τους επισκέπτεται ο Πήτερ Παν και η νεράιδα Ντιν Ντιν που έφτασαν από τη Χώρα που δεν υπήρξε ποτέ, όπου ζουν τα χαμένα αγόρια που δεν θέλουν να μεγαλώσουν. Η Γουέντι κάνει παρέα με τον Πήτερ Παν και μαζί με τα αδέλφια της ταξιδεύουν στη Χώρα που δεν Υπήρξε Ποτέ. Τα χαμένα αγόρια χτίζουν ένα σπίτι για τη Γουέντι και της ζητούν να γίνει η μαμά τους και ο Πήτερ ο μπαμπάς τους. Ξαφνικά, εμφανίζεται ο κάπταιν Χουκ, εχθρός του Πήτερ, και αρπάζει όλα τα παιδιά για να τα σκοτώσει. Με τη βοήθεια των τριών αδελφιών ο Πήτερ νικά τον Χουκ και του μαθαίνουν τι σημαίνει αγάπη και καλοσύνη. Μετά από πολλές περιπέτειες τα παιδιά επιστρέφουν στο σπίτι τους, αλλά ο Πήτερ Παν τους υπόσχεται πως θα ξανασυναντηθούν. Τα παιδιά μέσα από το ταξίδι τους και μέσα από αυτό το τρυφερό έργο στέλνουν μηνύματα αγάπης, αλληλοβοήθειας και κατανόησης. (Τουμάζου, Αστέρω, 2012).

Αριθμός παραστάσεων: 74

Αριθμός θεατών: 38.441

 

Στιγμιότυπα από την παράσταση «Στη χώρα του Πίτερ Παν» στη Λευκωσία, 2001

 

  

Βαλέρι Πετρόβ. Ένας υπέροχος άνθρωπος

 

Συνέντευξη της εγγονής του Βαλέρι Πετρόβ, Άννα Χατζιμίσεβα, στη φοιτήτρια του ΕΚΠΑ στη Βασιλική Δάρρα, 26.04.2020, για τον Ετήσιο Διαγωνισμό Βουλγαρικών Σπουδών

 

Πολλές φορές, για να γνωρίσει κανείς έναν σπουδαίο άνθρωπο που δεν βρίσκεται στη ζωή και να ερμηνεύσει –  όσο αυτό είναι εφικτό –  το έργο του, χρειάζεται να μιλήσει με τους ανθρώπους που έζησαν μαζί του και μοιράστηκαν μ’ αυτόν πολλές προσωπικές στιγμές.

Για την ανάγκη αυτής της εργασίας μου ήρθα σε επαφή με την εγγονή του σπουδαίου λογοτέχνη, την κα Άννα Χατζιμίσεβα που είναι κόρη της κόρης του και της ζήτησα, σε μια μικρή συνέντευξη, να μου μιλήσει για τον άνθρωπο Βαλέρι Πετρώφ, τον χαρακτήρα του και να μου καταθέσει την προσωπική της εμπειρία για το πώς είναι να έχει παππού αυτήν τη σπουδαία προσωπικότητα της τέχνης.

Η κα Χατζιμίσεβα ανταποκρίθηκε στην πρόσκλησή μου και μου είπε για τον παππού της:

«Ήταν ένα πολύ ευγενικό και κλειστό άτομο. Ποτέ δεν του άρεσαν τα φώτα της δημοσιότητας και η προβολή που ακολουθεί την δόξα.

Συνήθως, όταν πηγαίναμε να τον επισκεφθούμε στο σπίτι του, αυτός εργαζόταν πάνω στις μελέτες του. Ήταν ο καλύτερος παππούς που θα μπορούσε να υπάρξει. Έχει γράψει ένα μικρό ποίημα αφιερωμένο σε μένα. Ονομάζεται Лято (Καλοκαίρι) με αφιέρωση «Στη δεσποινίδα Άννα Χατζιμίσεβα». Επίσης, έγραψε την βιβλίο Пет при­каз­ки (Πέντε παραμύθια) για τον αδερφό μου κι εμένα!

Ήταν ευαίσθητος, αγαπούσε τα παιδιά. Πολλοί άνθρωποι λένε ότι ο ίδιος ήταν ένα μεγάλο παιδί. Νομίζω ότι διατήρησε την παιδικότητα μέσα του ζωντανή…

Όταν λάμβανε μια πρόσκληση ήταν πολύ ευγενικός και πάντοτε απαντούσε. Υπήρχαν πολλά σχολεία και νηπιαγωγεία και λογοτεχνικές λέσχες που ήθελαν να τον συναντήσουν και θα έλεγα ότι, όταν επρόκειτο για τα παιδιά δεν είχε ποτέ πει «Όχι».

Ο παππούς μου στ’ αλήθεια λάτρευε τη θάλασσα. Υπάρχουν αρκετά έργα του αφιερωμένα στη θάλασσα. Εμείς ζούμε στη Σόφια, αλλά έχουμε ένα μικρό σπίτι στη Μαύρη Θάλασσα. Όλη η οικογένεια βρισκόταν εκεί όταν εκείνος πέθανε στα τέλη Αυγούστου του 2014. Είναι πολύ σημαντικό που πέρασε τις τελευταίες του μέρες κοντά στη θάλασσα…».

 

Η διασκευή «Το γαλάζιο της θάλασσας»

 

---

 

Биб­ли­ог­ра­фия – Βιβλιογραφία

(1971) Ανθολογία Βουλγαρικής Ποίησης, μτφ Άρης Δικταίος, Αθήνα: Δοδώνη, 1971 (ποιήματα: Αιγυπτιακός τάφος, Θυσία ενός γουρουνιού, Τοτρελό φύλλο)  / Анто­ло­гия на бъл­гар­с­ка­та поезия, от Арис Дик­те­ос, Ати­на: Додо­ни, 1971

(1978 – 2019) Θέατρο Κνωσσός, «Ιστορικό Παραστάσεων» 1978 – 2019 / Теа­тър Кно­сос, “Исто­рия на спек­так­ли­те” 1978 – 2019 <https://www.theatroknossos.gr/ исто­рия-спек­так­ли/ > [спек­так­ли]

(1987) Ελληνικός Βορράς, 1987: Θεατρική κριτική για το «Μαγικό Μαργαριτάρι», Ελληνικός Βορράς, 12/4/1987 / Гръц­ки север, 1987: Теат­рал­на рецен­зия за “Въл­шеб­на­та пер­ла”, гръц­ки север, 12/4/1987 <https://www.ntng.gr/default.aspx?lang=el-GR&page=2&production=4392&mode=19&item=10475> [теат­рал­на рецензия]

(1987) ΚΒΒΕ 1987: «Το μαγικό μαργαριτάρι (Πουκ)», ΚΒΒΕ  / KBBE 1987: “Въл­шеб­на­та пер­ла (Puck)”, KBBE (ntng.gr) <https://www.ntng.gr/default.aspx?lang=el-GR&page=2&production=4392> [изпъл­не­ние]

(2001) Στη χώρα του Πίτερ Παν» Παιδική Σκηνή του Δημοτικού Θεάτρου Λευκωσίας της Κύπρου  / „В стра­на­та на Питър Пан“, Дет­с­ка сце­на на Общин­с­ки теа­тър Нико­зия, Кипър <https://www.thoc.org.cy/el/events/275> [пред­став­ле­ние]

(2011) Ριζοσπάστης, 2011: «Αναζητούν το μαγικό μαργαριτάρι», Ριζοσπάστης  / „Те тър­сят въл­шеб­но­то бисер­че”, Ризос­пас­тис, 11.11.2011 <https://www.rizospastis.gr/story.do?id=1020822> [теат­ра­лен преглед]

(2012) Toumazou, Astero, 2012: “Дет­с­ка­та сце­на на Кипър­с­ка­та теат­рал­на орга­ни­за­ция: От пър­во­то пред­став­ле­ние до днес (1976 – 2011)”, дип­лом­на рабо­та 2012 <http://ikee.lib.auth.gr/record/129403/files/GRI-2012 – 8830.pdf> [про­уч­ва­не]

(2017) Χριστακούδη-Κωνσταντινίδου, Φωτεινή 2017 «Η βουλγαρική ποίηση 1945 – 1955. Δυναμική, ιδέες, προβλήματα. Ο Βαλέρι Πετρόβ»,  / Хрис­та­ку­ди-Кон­с­тан­ти­ни­ду, Фоти­ни 2017 “Бъл­гар­с­ка поезия 1945 – 1955. Дина­ми­ка, идеи, проб­ле­ми. Вале­ри Пет­ров”, Mare Ponticum, 6, 2017, 71 – 75 <http://mareponticum.bscc.duth.gr/index_htm_files/6_Konstandinidou_6.pdf> [про­уч­ва­не]

(2019) Ανθολογία Βουλγαρικής Ποίησης, μτφ Κώστας Μπαρμπούτης, Αθήνα: Οδός Πανός, 2019 (ποιήματα: Στη γαλάζια θάλασσα, Ιπτάμενοιάνθρωποι, Ματαιότης Ματαιοτήτων) / Анто­ло­гия на бъл­гар­с­ка­та поезия, от Кос­тас Бар­бу­тис, Ати­на: ули­ца Панос, 2019

 

---